دریاچه ارومیه یا صحرای نمک ارومیه

دریاچهای که روزگاری بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب آب داشته حال تنها چند برکه کوچک دارد که آن هم به زودی خشک میشود و آنچه میماند یک صحرای نمک ویرانگر است.
عصر ایران؛ حسن ظهوری و علی محبوبی ــ دریاچه ارومیه بالاخره خشک شد. اما این خشک شدن حاصل دو دهه بیتوجهی محض به تمام اعتراضها، اخطارها و خواستههای کارشناسی بهترین و دلسوزترین کنشگران و فعالان محیط زیست در ایران بود. در تمام این سالها یعنی از ۱۳۷۵ تا کنون که بحثهای زیادی درباره خشک شدن دریاچه ارومیه مطرح بوده، هرگز سازمان محیط زیست و دیگر سازمانهای و وزارتخانهها مثل وزارت نیرو و کشاورزی، وضعیتی که امروز به وجود آمده را باور نمیکردند و هر سال محکمتر و پرقدرتتر بر طبل توسعه میکوبیدند.
نخستین اعتراضهای جدی به موضوع خشکی دریاچه در اواخر دهه ۷۰ بود. زمانی که بیم آن میرفت که پایین آمدن سطح آب دریاچه و افزایش شوری بیشتر آب باعث نابودی آرتمیا، این تنها جاندار سخت پوست دریاچه شود. برای همین نسبت به صید آن اعتراض شده بود. پیش از اینهم کسانی چون مرحوم کردوانی، یکی از چهرههای شاخص محیط زیست ایران، درباره خشکی دریاچه ارومیه اخطار داده بود.

سازمان محیط زیست آن زمان توجهی و حتی باوری به خشکی دریاچه ارومیه نداشت اما اوایل دهه ۸۰ بود که راهی جز باور کردن آن نداشت. همان زمانی که معاون محیط طبیعی وقت سازمان از خشکی دریاچه طی ۵ سال آینده خبر داد.
آنچه که در ابتدا دلیل خشکی دریاچه ارومیه عنوان شده بود، احداث سدهای بیشماری بود که پشت سر هم ساخته میشد. در همان ابتدای اعتراضها، بیش از ۴۰ سد روی حوضه آبریز دریاچه ارومیه ساخته شده بود. اما نخستین مداخلات انسانی روی دریاچه ارومیه، مسیر میانگذری بود که ارتباط قسمت شمالی دریاچه با جنوب آن را تا حدی مختل کرد. این میانگذر باعث شده بود تا دوران آب و حرکت آن در دریاچه با مشکل مواجه شود که همین امر منجر به تبخیر بیشتر آب شد. در این میان وضعیت جنوبی دریاچه بسیار وخیم بود. جایی که دو جزیره بزرگ دریاچه و حیات وحش هم آنجا بود.

اما در این سالها هنوز وضعیت حیات وحش خوب بود. فلامینگوها بر فراز دریاچه پرواز میکردند و هنوز هم یکی از مهمترین مقاصد آنها برای جوجهگذاری بود. گوزن زد و قوچ ارمنی هم همچنان در جزیرهها زندگی میکردند. بحران تازه داشت آغاز میشد.