7. انواع روشهای کلاهبرداری ارزهای دیجیتال

روند رشد بلاک چین و فضای ارزهای دیجیتال بسیار جذاب است. نوآوری‌های فنی و الگوهای جدید معاملاتی به‌سرعت در حال پیشرفت و تکامل هستند و همچنان جمعیت کثیری را به خود جذب می‌کنند. با این حال، این فضا مورد سوءاستفاده و کلاهبرداری بسیاری نیز قرار گرفته است. طی چند سال اخیر، بسیاری افراد به‌واسطهٔ ارزهای دیجیتال مختلف میلیونر شده‌اند و سپس، برای افراد دیگری که قصد دارند در آینده روی این فناوری سرمایه‌گذاری کنند، کسب‌وکارهای سودآوری به وجود آورده‌اند. اما، این رشد ارزش و پذیرش ارزهای دیجیتال توسط کسب‌وکارهای مختلف، پیامدهایی نیز به همراه داشته است. در حالی‌ که افرادی با نیت‌های خوب به‌دنبال سرمایه‌گذاری و احتمالاً سودآوری هستند و قصد دارند بخشی از دنیای آتی پول را شکل دهند، افرادی نیز با سوءنیت قصد فریب سرمایه‌گذاران بازار را دارند.

سرمایه‌گذاران بالقوه اغلب به‌دلیل افزایش مداوم تعداد موارد سرقت و کلاهبرداری ارزهای دیجیتال، از سرمایه‌گذاری در این صنعت روبه‌رشد اجتناب می‌کنند. سرمایه‌گذاران کارکشتهٔ بازارهای دیگر نیز چندان تمایلی به سرمایه‌گذاری روی صنعت ارزهای دیجیتال ندارند.

متأسفانه در کشورهایی مانند ایران که اقتصاد تضعیف‌شده دارند، این کلاهبرداری‌ها بسیار بیشتر به چشم می‌خورند. در حقیقت وعده سودهای نجومی از طرف طرح‌های کلاهبرداری و وضعیت بد اقتصادی دست به دست هم داده‌اند و تعداد زیادی از مردم ایران را به دام خود کشانده‌اند. همچنین از آنجا که تراکنش‌های ارزهای دیجیتال ناشناس یا نیمه‌ناشناس هستند و به‌سهولت انجام می‌شوند، پیگیری قضایی این جرائم بسیار دشوار است و این امر موجب تقویت کلاهبرداران شده است.

در این مقاله با انواع رایج کلاهبرداری‌ها در حوزه ارزهای دیجیتال به‌صورت جامع آشنا می‌شوید و نحوه شناسایی و اجتناب از هریک را یاد می‌گیرید. ما رایج‌ترین شکل‌های کلاهبرداری در این حوزه را بررسی کرده‌ایم، اما ممکن است روش‌های خاص دیگری هم به کار گرفته شوند که البته بازهم رنگ و بوی انواع رایج را دارند.



طرح‌های پانزی، هرمی و شبکه‌ای
طرح‌ پانزی (ponzi) نوعی کلاهبرداری در سرمایه‌گذاری است که با وعدهٔ پرداخت بازدهی مشخص به سرمایه‌گذاران موجود از محل کسب درآمد از طریق سرمایه‌گذاران جدید، افراد را فریب می‌دهد.

بدون اغراق، طرح‌های پانزی و هرمی بزرگترین بخش از کلاهبرداری‌های این حوزه را به خود اختصاص می‌دهند و پایه اصلی بسیاری از شکل‌های کلاهبرداری همین ترفند پانزی است.

در این طرح، کلاهبردار افراد ناآگاه را ترغیب می‌کند تا برای سرمایه‌گذاری در یک یا چند پروژه بسیار پرسود، پول‌های خود را در اختیار او قرار دهند. سود این طرح‌ها آن‌چنان بالاست که افراد زیادی گول می‌خورند. این در حالی است که پول سرمایه‌گذاران در هیچ‌کجا سرمایه‌گذاری نمی‌شود و فقط با نوعی بازی با پول، از سرمایهٔ افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا اعتماد به سیستم جلب شود و افراد بیشتری وارد شوند. در نهایت و زمانی که پول کافی برای کلاهبردار جذب شد و دیگر افراد زیادی وارد نشدند، طرح از هم فرو می‌پاشد و کلاهبردار فرار می‌کند.

برای درک بهتر طرح پانزی به مثال زیر توجه کنید (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند):

چنگیز یک کلاهبردار است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. او یک شرکت یا سایت جعلی تأسیس می‌کند و در آن به مردم وعده می‌دهد که اگر هر کدام از آنها مثلاً ۱ میلیون تومان پول پرداخت کنند، او با آن پول‌ها در بازار بورس نیویورک، ارزهای دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی ۲۰۰ هزار تومان (۲۰ درصد) سود تضمینی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.

اما در حقیقت هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در کار نیست و فقط بازی با پول انجام می‌شود.

پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایه‌گذاران اولیه، حالا چنگیز میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است. برای اینکه طرح ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران اولیه را پرداخت می‌کند. همین امر باعث می‌شود تا مشتریان قدیمی که در ابتدا سود دریافت کرده‌اند، این طرح‌ را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایه‌گذاران جدیدتری پا به عرصه بگذارند.

پس از این‌که پول خوبی جمع‌آوری شد یا وقتی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشد، چنگیز با پول‌ها فرار می‌کند و طرح از هم فرو می‌پاشد.

مشهورترین طرح کلاهبرداری پانزی در صنعت ارزهای دیجیتال، پروژه بیت‌کانکت (bitconnect) بود که به‌شکل شگفت‌انگیزی توانست به ارزش بازار ۲ میلیارد دلار برسد و به‌ بزرگترین کلاهبرداری در دنیای ارزهای دیجیتال تا آن زمان تبدیل شود. این پروژه در سال ۲۰۱۸ نابود شد.

طرح بیت‌کانکت در پایان فعالیت خود، ارزشی معادل با ۲ میلیارد دلار داشت و قیمت هر واحد از